GiPlan Cognitief Onderzoek

Dit document

In dit document worden de ondervindingen van het GiPlan onderzoek naar cognitieve ergonomie kort samengevat in zoverre dat ze voor het project van toepassing zijn. De punten die in dit onderzoek naar voren zijn gekomen zullen in de interface verwerkt worden voor een optimale bruikbaarheid van onze interface door de gebruiker.

Verwachte gebruiker

De verwachte gebruiker van ons programma is een systeem beheerder of docent. Dit is in ieder geval een volwassen persoon die een beetje kennis van een computer heeft. In zoverre dat we er vanuit gaan dat die persoon een beetje bekend is met een Windows computer.

Het programma is geschreven om op Nederlandse scholen te gebruiken. De voertaal van de interface zal Nederlands zijn. We gaan ervan uit dat we niet expliciet rekening hoeven te houden met culturele of internationale diversiteit. Uiteraard zal de interface geen gevoelige, etnisch, racistisch of ambigue taal gebruiken. Zo zullen wij onze gebruikers interface opzetten om met gemak van links naar rechts en boven naar onder te lezen, en houden daarbij geen rekening met personen die gewend zijn om van rechts naar links te lezen zoals gebruikelijk in Japan en China. Zo zullen menu's en invoervelden van formulieren of gecentreerd of links gejustificeerd zijn.

De schoolgroepen waar naar verwezen wordt is ook gestandaardiseerd volgens het Nederlandse onderwijs systeem. De eerste jaar van de basisopleiding begint in groep 1 en loopt door tot groep 8.

Wij houden geen expliciete rekening met gehandicapte of bejaarde personen. Zo zal iemand die blind is onze interface helaas niet kunnen gebruiken. Daar in tegen, zal iemand die slechtziend is, dyslectisch is of andere leer problemen hebben wel gebruik van onze interface kunnen maken. Met deze groep gebruikers valt rekening mee te houden door de volgende maatregelen te gebruiken:

  • Gebruik korte instructies of uitleg in de interface
  • Gebruik taal dat voor minder goede lezers goed te begrijpen valt
  • Gebruik geen ambigue taal (bv. Press any key, sommige gebruikers zullen de knop 'any' gaan zoeken)
  • Een formulier met invoer velden vermakkelijkt en versnelt de invoer van data.
  • De velden die ingevuld moeten worden zijn goed zichtbaar en het moet duidelijk zijn welke velden allemaal verplicht ingevuld moeten worden.
  • Vermijdt gebruik van een tekst kleur op een bijna gelijkkleurig achtergrond. Zo moet ook het gebruik van rood op groen of visa-versa vermeden worden in verband met gebruikers die eventueel kleuren blind zijn.

Geheugen gebruiker

  • Verplicht de gebruiker niet om gegevens te onthouden. Een zoek optie moet de geselecteerde informatie meteen in het goede veld invullen en vermijden dat de gebruiker het alsnog moet overtikken. Verder moet er een goede koppeling tussen de verschillende pagina's zijn en moet het niet noodzakelijk zijn dat de gebruiker gegevens zelf tijdelijk moet onthouden. Zo zullen alle gegevens met betrekking tot hetzelfde onderwerp gelijktijdig ingevoerd worden en hoeft de gebruiker niet te onthouden om op een ander pagina ergens nog een bepaald veld in te vullen. Een voorbeeld hiervan is bij het invoeren van een nieuwe gebruiker, meteen de verplichte referentie gegevens op dezelfde pagina ingevuld worden in plaats van dat dat nog eens apart gedaan moet worden.
  • Mensen kunnen in het algemeen in hun korte termijn geheugen lijstjes van langer dan 7 items niet onthouden. Bij lijsten en keuzen van meer dan 7 mogelijkheden kost het de gebruiker veel tijd, moeite en ergernis om zijn keuze te bepalen. Beperk daarom menu's en keuzes voor de gebruiker tot 7.
  • Toon het liefst maar een pagina gelijktijdig. Dit houd de interface overzichtelijk voor de gebruiker.

Terugkoppeling naar gebruiker

  • Geef snelle terugkoppeling bij verkeerd ingevulde velden (wacht niet tot alle gegevens ingevoerd zijn).
  • Gebruik bij foutmelding een rode kleur om de aandacht van de gebruiker te krijgen. Hiervoor kan ook, maar absoluut niet alleen, geluid gebruikt worden.
  • Plaats de foutmeldingen altijd op dezelfde locatie in het scherm.
  • Laat de gebruiker niet te veel gegevens in een keer invoeren zonder een controle op de syntax van de gegevens. Dit resulteert in een snellere terugkoppeling bij fouten, houd het invoeren van data en afhandelen van fouten overzichtelijk en vermijd dat de gebruiker in een keer overspoeld wordt met een hoeveelheid van foutmeldingen.
  • Vermijdt een foutmelding bombardement richting de gebruiker. Probeer zo nodig regelmatiger en in kleinere happen feedback en foutmeldingen te geven.
  • Ontwerp goede terugkoppeling en foutmeldingen naar de gebruiker die hem of haar aanwijzingen kunnen geven over hoe het wel moet.
  • Bij een foutmelding bij een invoerveld moet het ingevulde formulier weer aan de gebruiker getoond worden met alleen de verkeerd ingevulde velden leeg. De goed ingevulde velden hoeven dus niet nogmaals ingevuld te worden (hetgeen toch alleen tot meer fouten kan leiden).
  • Laat de gebruiker de ingevoerde gegevens bevestigen voor dat ze opgeslagen of aangepast worden.
  • Handige zoek opties. Vermeden moet worden dat een gebruiker handmatig door een database of tabel moet zoeken naar informatie, bijvoorbeeld welke gebruikers er bestaan. Na het selecteren van een waarde uit een zoeklijst moeten die gegevens meteen in de correcte plaats in het formulier worden ingevuld. De gebruiker moet vervolgens het formulier ook meteen krijgen te zien.
  • Resultaten van een zoek operatie moeten overzichtelijk getoond worden.
  • Omdat de focus van onze gebruiker links boven begint (vanuit gaande van een westerse gebruiker), worden onze foutmeldingen altijd in de linker boven hoek getoond worden.

Invoer mogelijkheden

De muis wordt door vele mensen als prettig ervaren om mee te werken. Toch is bij een interface, zoals die van ons, vaak het geval dat er veel genavigeerd moet worden als gegevens ingevoerd moeten worden door middel van het toetsenbord. Veel overschakelen tussen muis en toetsenbord wordt vaak als vermoeiend en tijdsrovend ervaren. Ergonomisch verantwoord is bijvoorbeeld de mogelijkheid bieden om alle benodigde gegevens in te kunnen voeren zonder gebruik van de muis. Er moet dus de mogelijkheid geboden worden om met behulp van alleen het toetsenbord fatsoenlijk door de interface te navigeren. Hier volgen en paar standaard mogelijkheden:

  • De TAB toets om tussen verschillende velden te springen.
  • De ENTER toets om gegevens te verwerken.
  • De pijltjes kunnen gebruikt worden om door een lijstje te lopen.
  • De DEL knop laat de browser een pagina terug gaan.

Verder moet ook de mogelijkheid geboden worden om na een zoek actie de geselecteerde gegevens automatisch in te vullen in het juiste veld in plaats van die nog over te moeten tikken.

Ook moet rekening gehouden worden met het formaat van de icoontjes en knoppen. De maat van de icoontjes moet proportioneel zijn met de afstand waarover de muis verschoven moet worden om die te selecteren. Veel gebruikers vinden het in het algemeen moeilijk om met de muis een groot afstand te verplaatsen om vervolgens op een kleine icoon te klikken, Moet er met de muis een groot afstand overlegd worden, dan moet de icoon ook groot zijn.

Hiërarchie gebruiksvolgorde

De interface moet worden gebouwd aan de hand van de volgorde van acties die de gebruiker zou willen uitvoeren. Zo hoeven niet alle mogelijke gebruikersacties gelijktijdig zichtbaar te zijn, maar liever in categorieën onderverdeeld om gebruik overzichtelijker te maken. Zo moet de interface op een logisch en gestructureerd manier opgebouwd worden om navigatie door het systeem eenvoudig en snel te laten plaatsvinden. De resultaten van het onderzoek die wij hiernaar verricht hebben is te zien in het document 'boom.doc'. Deze boom geeft weer in welk volgorde welke acties uitgevoerd kunnen worden en wanneer welke mogelijke acties aan de gebruiker aangeboden kunnen worden. Met deze structuur is de navigatie door de interface vastgelegd. Verder moet ook per onderdeel van de boom gekeken worden in welke volgorde de gebruiker aan bepaalde informatie denkt (use case view). Ik geef een voorbeeld: bij het aanmaken van een nieuwe gebruiker zal de gebruiker als eerst aan de naam van de nieuwe persoon denken, dan aan een gebruikersnaam, en later pas aan het wachtwoord. Deze volgorde van invoervelden moet dan ook gehandhaafd worden.

Gebruikersniveaus

Een eerste keer gebruiker zal meer ondersteuning en hulp nodig hebben als iemand die het programma al vaak heeft gebruikt. Omdat wij met beide soorten gebruikers te maken hebben, zullen we ook rekening met beide soorten houden. Zo moet er voldoende informatie op een pagina staan om eerste-keer gebruikers op weg te helpen. Mocht er toch nog meer informatie aangeboden worden, dan moet dat in verband met de overzichtelijkheid met een 'help' functie bereikbaar zijn, en niet rechtstreeks op de algemene pagina gedrukt worden. Foutmeldingen of bevestigingen moeten op een dus danig manier worden aangeboden dat niet vermoeiend is voor een expert-gebruiker. Zo kan dit soort informatie gewoon in het algemeen venster getoond worden, in plaats van met een pop-up box, hetgeen weer afzonderlijk afgesloten moet worden en de snelheid van het invoeren van gegevens flink vergroot.

Consistentie

  • Houd de verschillende pagina's consistent qua layout. Dit wordt door ons bereikt door gebruik te maken van stylesheets. Hetgeen de layout, font en kleuren consistent houd over de verschillende pagina's. Zo hoeft ook bij een aanpassing in de layout, maar in een plek de aanpassing ingevoerd te worden waardoor het automatisch overal wordt toegepast.
  • Dezelfde soort informatie moet op dezelfde plaats getoond worden.
  • Geef direct duidelijk aan welke velden verplicht ingevuld moeten worden.
  • Zoals gebruikelijk zal waar van toepassing zal de 'cancel' knop zich links van de 'ok' knop bevinden. Deze knoppen zullen altijd onder aan de pagina weergegeven worden.
  • Wordt er gebruik gemaakt van een knopje om terug naar de top van een pagina te gaan, dan moet deze rechts onder aan de pagina wordt geplaatst. Dit is namelijk de laatste plaats waar een (westerse) gebruiker zijn focus op zal zetten en is daarom de meest gebruikelijke plaats daarvoor.
  • Houd de foutmeldingen consistent. Een fout in een deel van de programma moet voor de gebruiker de zelfde foutmelding genereren als de zelfde fout in een ander deel van de programma.

Visueel aantrekkelijkheid

  • Icoontjes die bepaalde acties representeren maakt de interface visueel meer aantrekkelijk en overzichtelijk (wel moet er duidelijk verband liggen tussen de icoon en de bijbehorende actie).
  • Gebruik van de kleur rood in een pagina brengt het pagina visueel tot leven. In ons geval hebben we hiervoor in onze header een beetje rood verwerkt.
  • Probeer alle informatie op een pagina in een keer zichtbaar te maken. Vermijdt de noodzaak om door een pagina heen te moeten scrollen. Mocht dit niet te vermijden zijn, beidt de gebruiker de mogelijkheid om scroll bars te gebruiken, en dan wel eentje onderaan en eentje in de rechter marge van de pagina. Plaats onder aan de pagina een knop waarmee eenvoudig terug naar de top van de pagina getransporteerd kan worden.

Algemene opmerkingen

Help functie voor meer specifieke vragen en problemen. Wij hebben op aanraden van de klant gekozen om hier geen gebruik van te maken. Alle benodigde informatie zal meteen op het scherm getoond worden. Alle andere informatie zal in de desbetreffende documentatie verwerkt worden.

Bibliography